دسته‌بندی پروژه‌های زیرساختی (خطی و نقطه‌ای)

پروژه‌های شهری به دو دسته اصلی تقسیم می‌شوند که استراتژی اجرای متفاوتی دارند:

• پروژه‌های خطی (Linear): مثل احداث خیابان، پیاده‌روسازی، جدول‌گذاری، شبکه فاضلاب (اگو) و فیبر نوری. چالش اصلی در اینجا “پیشروی گام‌به‌گام” و بازگرداندن سریع مسیر به حالت عادی است.
• پروژه‌های نقطه‌ای (Point): مثل ساخت پل‌های غیرهمسطح، زیرگذرها، و ایستگاه‌های مترو. در این پروژه‌ها، یک نقطه از شهر برای مدت طولانی (مثلاً ۲ سال) تبدیل به کارگاه می‌شود و معضل ترافیک دائمی ایجاد می‌کند.

چالش بزرگ: تداخل تأسیسات زیرزمینی (نقشه ازبیلت)

بزرگترین کابوس پیمانکاران شهری، برخورد بیل مکانیکی با لوله گاز یا کابل ۲۰ کیلوولت است.

راهکارهای شناسایی:

• استعلام از ارگان‌ها: قبل از اولین کلنگ، باید از اداره آب، برق، گاز و مخابرات استعلام گرفته شود. اما مشکل اینجاست که نقشه‌های آن‌ها همیشه دقیق نیست!
• گمانه‌زنی (Test Pit): حفر چاله‌های دستی در فواصل منظم برای پیدا کردن فیزیکی لوله‌ها قبل از ورود بیل مکانیکی.
• اسکن راداری (GPR): استفاده از تکنولوژی “رادار نفوذی زمین” برای شناسایی لوله‌های غیرفلزی و حفره‌های زیرزمینی بدون حفاری.

مدیریت ترافیک و انحراف مسیر (Detour)

در شهر نمی‌توان خیابان را بست و کار کرد! جریان زندگی باید ادامه داشته باشد.

• طرح انحراف ترافیک: پیمانکار باید با هماهنگی پلیس راهور، مسیرهای جایگزین طراحی کند، نیوجرسی (مانع بتنی) بچیند و تابلوهای هشدار دهنده نصب کند.
• کار در شب: بسیاری از عملیات‌های سنگین مثل نصب تیرهای پل یا روکش آسفالت نهایی، الزاماً باید در نیمه‌شب (۱۲ تا ۵ صبح) انجام شود تا ترافیک قفل نشود.

استانداردهای فنی مصالح (آسفالت پلیمری و بتن)

فشار ترافیک شهری (ترمز و حرکت مداوم اتوبوس‌ها) بسیار مخرب‌تر از جاده‌های بین‌شهری است.

۱. آسفالت و روسازی

استفاده از آسفالت‌های اصلاح‌شده با پلیمر (SMA) یا پودر لاستیک، مقاومت شیارشدگی (Rutting) را در ایستگاه‌های اتوبوس و چراغ قرمزها افزایش می‌دهد. همچنین ضخامت لایه‌ها (بیندر و توپکا) باید دقیقاً طبق نشریه ۱۰۱ سازمان برنامه باشد.

۲. بتن‌ریزی جدول و کانیو

جدول‌ها در معرض نمک‌های یخ‌زدا و ضربه لاستیک خودرو هستند. استفاده از بتن با عیار حداقل ۳۵۰ و نسبت آب به سیمان پایین (W/C) و ویبره صحیح، برای جلوگیری از خرد شدن جدول‌ها در زمستان حیاتی است.

ایمنی و HSE در محیط‌های مسکونی

در بیابان اگر سنگی پرتاب شود، شاید به کسی نخورد؛ اما در شهر، ایمنی “نفر سوم” (Public Safety) اولویت اول است.

• محصور سازی (Fencing): تمام محدوده کارگاه باید با فنس یا ورق موجدار پوشانده شود تا کودکان یا عابران وارد نشوند.
• کنترل گرد و غبار: آب‌پاشی مداوم مسیرهای خاکی برای جلوگیری از شکایت همسایگان.
• نوار خطر و چراغ چشمک‌زن: چاله‌های حفاری شده در شب باید مثل روز روشن و مشخص باشند تا موتورسواران در آن سقوط نکنند.

استفاده از ژئوسنتتیک‌ها در راه‌سازی شهری

تکنولوژی مدرن به کمک خاک‌های سست شهری می‌آید.

• ژئوگرید (Geogrid): شبکه‌های پلیمری که در لایه‌های زیرسازی جاده قرار می‌گیرند و ظرفیت باربری خاک را افزایش می‌دهند (کاهش ضخامت آسفالت و صرفه‌جویی هزینه).
• ژئوتکستایل (Geotextile): پارچه‌های نمدی که نقش فیلتراسیون و جداسازی لایه‌های خاک را دارند و عمر مفید زیرسازی را بالا می‌برند.

جدول تفاوت پروژه برون‌شهری و درون‌شهری

چرا پیمانکاران جاده‌ساز در شهر شکست می‌خورند؟

سوالات متداول اجرای پروژه‌های زیرساختی شهری

۱. ضخامت استاندارد زیرسازی خیابان چقدر است؟

بستگی به نوع خاک بستر و ترافیک (CBR) دارد، اما معمولاً ۱۵ سانتیمتر ساب‌بیس، ۱۵ سانتیمتر بیس و ۱۰ تا ۱۵ سانتیمتر آسفالت (در دو لایه) اجرا می‌شود.

۲. چگونه از نشست خیابان بعد از حفاری فاضلاب جلوگیری کنیم؟

باید خاکریزی داخل کانال (Backfill) در لایه‌های ۱۵ سانتی‌متری انجام شده و با کمپکتور متراکم شود تا به تراکم ۹۵٪ برسد. غرقاب کردن خاک (روش سنتی) به تنهایی کافی نیست و باعث نشست می‌شود.

۳. بتن مگر در کارهای شهری چه کاربردی دارد؟

برای رگلاژ کف پیاده‌روها قبل از سنگفرش و زیرسازی جداول استفاده می‌شود تا سطح کار تراز و تمیز شود.

۴. چرا در شهرها از جداول پیش‌ساخته استفاده می‌شود؟

سرعت نصب بالاتر، کیفیت بتن بهتر (تولید کارخانه‌ای) و ظاهر زیباتر نسبت به جداول بتن‌ریزی درجا (که معمولاً کج و کوله می‌شوند).

پیمانکاری اجرای پروژه‌های زیرساختی شهری

اجرای پروژه در بافت زنده شهر، نیازمند دقت جراح و سرعت دونده است. تیمی که نتواند ترافیک را مدیریت کند یا با معارضین تأسیساتی کنار بیاید، پروژه را به گره کور تبدیل می‌کند.
شرکت انتخاب عمران با در اختیار داشتن ماشین‌آلات راه‌سازی و اکیپ‌های متخصص تأسیسات شهری، آماده همکاری با شهرداری‌ها و بخش خصوصی برای اجرای پروژه‌های زیربنایی با بالاترین استاندارد فنی و ایمنی است.